بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
الحمدلله رب‌العالمین وصلی الله علی سیّدنا و نبیّنا حبیب إله العالمین أباالقاسم مصطفی محمد و علی أهل بیته الأئمة الهداة المهدیین المکرّمین لا سیّما بقیةالله المنتظر حجة ابن الحسن العسکری عجل‌الله تعالی فرجه الشریف.
قال الله تبارک و تعالی فی محکمه کتابه القرآن الحکیم، «قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ، إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ».
عرض سلام و ادب و احترام محضر تمامی عزیزان و آرزوی قبولی اعمال همه‌ی عزیزان در این ماه ضیافت حق دارم. یکی از موضوعاتی که در قرآن حائز اهمیت است، اخلاص در قرآن و جایگاه این اخلاص و نقش این اخلاص در زندگی انسان‌هاست. دو آیه‌ی شریفه‌ای که تلاوت گردید، آیات 82 و 83 از سوره‌ی مبارکه‌ی «صاد»، خداوند بیانِ حال ابلیس را می‌فرماید که وقتی‌که، تمامی فرشتگان و ملائکةالله مأمور شدند به سجده‌ی آدم، شیطان که از اجنّه بود و به واسطه‌ی عبادت‌های مداوم و پیوسته و طولانی، در صف ملائکه‌ی الهی قرار گرفته بود، از این امر الهی، تمرّد کرد. به خداوند عرض کرد: پروردگارا! من آدم را سجده نمی‌کنم و در برابر آدم، امر شما را نمی‌شنوم. که خداوند، شیطان را رانده‌شده نامید و فرمود: تو رجیمی و رانده شدی از درگاه ما، چون تکبّر کردی و تمرّد نمودی.
بعد از این تمرّد، شیطان به خدا عرض کرد: «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ؛ خدایا! حالا که رانده شدم، به عزتت سوگند همه‌ی انسان‌ها را گمراه خواهم کرد. بعد تأملی کرد در بین این أجمعین، انبیاء هستند، صُلَحاء هستند، بندگان پاک الهی هستند، که شیطان یقیناً آن‌ها را نمی‌تواند بفریبد، تبصره‌ای زد که « إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ». پروردگارا! به استثنای بندگان مخلَصِ شما، بقیه‌ی انسان‌ها را فریب خواهم داد.
در این آیه‌ی شریفه، آیه‌ی 83، قرآن می‌فرماید شیطان عنوان کرد «مُخلَصین» را فریب نمی‌دهم. بعضی از بزرگان می‌گویند تفاوت بین «مُخلِص» و «مُخلَص» در این است که مخلِص به کسی گفته می‌شود که در گرفتاری‌های زندگی و بحران‌های زندگی، رو به خدا می‌آورد و وقتی که گرفتاری‌های او مرتفع شد، خدا را فراموش می‌کند. یکی از تعبیرهای زیبایی که قرآن در بیان حالِ مخلِصین دارد، این آیه‌ی شریفه است: «فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ ». قرآن می‌فرماید بعضی‌ها وقتی سوار کشتی می‌شوند و کشتی دچار طوفان می‌شود و سکنه‌ی کشتی در آستانه‌ی غرق شدن و نابودی قرار می‌گیرند، خدا را با یک اخلاصی صدا می‌زنند. «فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ» وقتی این‌ها از این دریا نجات پیدا می‌کنند و به خشکی می‌رسند « إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ»: دوباره خدا را فراموش می‌کنند. این حالت، حالتِ مخلِصین است که طرف، تا مریض است، تا گرفتاری مالی دارد، تا حاجتی دارد، تا گرهی در زندگی‌اش افتاده، رو به خدا می‌آورد و توسل و تضرع و توجه و دعا و رازونیاز و شب‌زنده‌داری، «فَلَمَّا نَجَّاهُمْ» وقتی که از این گرفتاری‌ها نجات پیدا کرد، دوباره راهِ گذشته را می‌رود و فراموش می‌کند.
شخصی خدمت امام زین‌العابدین رسید و به حضرت عرض کرد: آقا، ما گرفتاریم برای ما دعایی بکنید. امام فرمودند: ما برای شما دعا می‌کنیم اما چرا فقط شما در گرفتاری‌هایتان به یاد ما هستید. در آن زمانی که گرفتاری هم ندارید، یک عرض حالی، جویای حالی، یک عرض سلامی ندارید. خب این حالت، حالت مخلَصین نیست. مخلَصین به کسانی گفته می‌شود که در همه حال، انسان، خدا را فراموش نکند؛ در ثروت و در فقر؛ در سلامتی و در بیماری؛ در عزّت و در گمنامی و در هر حالی هستیم، خدا را برای خدا بخواهیم.
یکی از بندگان مخلَص الهی، حضرت سلمان بود. در روایت داریم: «إنَّ الجنه لَعَعشه من سلمان من سلمان للجنه»؛ آن قدری که بهشت، عاشقِ سلمان است، سلمان عاشقِ بهشت نیست؛ چون سلمان، عاشق خداست و بهشت هم عاشق اوست.
لذا در این آیه‌ی شریفه خداوند می‌فرماید، شیطان گفت: همه را فریب می‌دهم جز بندگان مخلَص. که البته آنچه که سبب شد شیطان از آن جایگاه رفیع، تنزل پیدا کند و دور بشود، تکبّری بود که در شیطان پدید آمد و خود را از آدم، برتر دانست، با این عبارتی که قرآن نقل می‌فرماید: «خَلَقْتَنِي مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ» (اعراف/12). عنوان کرد که خدایا من از آتش آفریده شده‌ام و آدم از خاک. آتش از خاک برتر است. و این صفتِ زشتِ تکبر، سبب شد که شیطان از آن جایگاه بالا، تنزّل پیدا کرد.
و در روایت داریم که آقا امیرالمؤمنین می‌فرماید مِلاک عبادت، اخلاص است و به واسطه‌ی اخلاص است (في الإخْلاصِ يَكونُ الخَلاصُ) که انسان‌ها رهایی پیدا می‌کنند از وساوِس شیطانی.
فرازی را هم از فرمایشات آقا امام سجاد در یک مناجاتی از حضرت – که ماه مبارک رمضان، ماه مناجات است – مرحوم علامه مجلسی در جلد 94 بحار این مناجات را نقل نموده که حضرت به خداوند عرض می‌کند: «وَ اجْعَلْ جِهَادَنَا فِیکَ: خدایا تلاش ما و فعالیت‌های روزمره‌ی ما را در مسیر خودت قرار بده». اگر کاری می‌کنیم، کسب و کار و فعالیتی داریم، درون خانه و در جامعه، دارای هر پست و مقام و هر جایگاهی که هستیم: به عنوان پدر، مادر، فرزند، مسئول، مدیر، رئیس، مرئوس، تمام این تلاش‌ها در مسیر شما باشد و برای شما باشد، یعنی آمیخته‌ی با اخلاص. «وَ هَمَّنَا فِی طَاعَتِکَ» تمام تلاش ما و خواسته‌ی ما و همّ ما در مسیر طاعت شما، «وَ أَخْلِصْ نِیَّاتِنَا فِی مُعَامَلَتِکَ» نیّات ما را هم در معامله‌هایی که انجام می‌دهیم و در دادوستدهایی که انجام می‌دهیم، آن را هم خالص کن. یعنی همه‌ی زندگی ما آمیخته‌ی با اخلاص شود.
با این جمله از فرمایش امام صادق عرضم را تمام کنم در بحث اخلاصی که می‌تواند نجات‌دهنده باشد و ان‌شاءالله مخلَص بشویم یعنی در همه‌ی حالات، به خدا روی آوریم نه مخلِص، که فقط در گرفتاری‌ها باشد.
مرحوم شیخ بهایی این جمله را نقل می‌کند که در تعریف اخلاص «اَلْاِخلاصُ تَنْزيهُ الْعَمَلِ اَنْ يَكُونَ لِغَيْرِ اللّهِ فيهِ نَصيبٌ»: اخلاص یعنی کارها را آن‌گونه خالص کنیم و پاکیزه کنیم که غیرِ خدا، در این کار ورودی نداشته باشد.
توفیقات همه‌ی عزیزان را از خداوند مهربان خواستارم. والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.
